Zielsgelukkig van waaiervogels

Sandra's verhaal begint in het magazine:
Pas afgelopen zomer leerde Sandra Witteman uit Terborg de kunst van ‘waaiervogels’ maken. In één dag had ze de kleine vogeltjes, gemaakt uit één blok rechthoekig vers hout, onder de knie. “Ik geloof dat dat wel uitzonderlijk is.” Werken met haar handen is ze trouwens wel gewend: Sandra deed een opleiding als goudsmid en werkte jarenlang als reparateur en zelfstandig edelsmid. “Maar op een bepaald moment vond ik dat niet meer leuk; ik zat liever in mijn moestuin. Omdat ik mijn sieraden wilde fotograferen met een houten achtergrond, kwam ik in contact met een meubelmaker. Via hem kwam ik in aanraking met het lepelsnijden uit vers hout.”

Heerlijk vond ze het, niet meer werken met harde materialen en op de millimeter nauwkeurig, maar lekker aan de slag met hout. Daar kwam echter haar achtergrond als edelsmid toch weer naar voren: “Mijn handtekening is heel precies. Ik kan niet snel werken, dus ik maak dure lepels.” Die lepels zijn inmiddels in de ‘lepelcommunity’ best bekend, vertelt ze met trots. 

En toen kwamen de waaiervogels, ook wel bekend als fanbirds, op haar pad. Ze wilde de techniek al langer leren, maar pas afgelopen zomer zag ze haar kans: ze ging speciaal naar Engeland op vakantie om de techniek te leren van Sean Hellman, een bekende naam in de wereld van vershout. “Ik krijg heel veel energie van die vogeltjes. Ze zijn gewoon zo mooi!”, zegt Sandra enthousiast. “Op de Open Dag Hout heb ik mijn eerste vogeltje verkocht aan een vrouw die houten urnen draait. Zij heeft het vogeltje op een urn geplaatst. Heel passend.” Eén van de verhalen over de herkomst van de houten vogeltjes is namelijk dat ze in Scandinavië bij een geboorte werden geschonken als symbool voor de ziel.

Sandra's verhaal gaat verder!
Sandra maakt haar waaiervogels meestal van essenhout, zoals Sean Hellman dat doet. Maar ze experimenteert ook met andere soorten hout zoals kersen of els. “Het maakt echt veel verschil welk type hout je gebruikt. In Finland is er iemand die waaiervogels maakt uit wilg, met wel 100 veren van 0,15 millimeter dik.” Ook probeert ze nu andere vormen vogeltjes te maken, bijvoorbeeld met de vleugels gespreid en staartveren die recht naar achteren wijzen. Om herkenbare vogels te maken, verdiepte ze zich in de kenmerken van een koolmeesje: “Zodat je straks meteen een koolmeesje herkent.” Anderhalf tot twee uur doet ze gemiddeld over een vogeltje, maar dat is zonder de voorbereidingen die het werken met vers hout vragen.

In het kort wordt een waaiervogel in vijf stappen gemaakt, legt Sandra uit: “Eerst teken je de vorm van het vogeltje op het hout en geef je vorm aan de veren. Dan maak je met een guts de ‘interlock’. Een goede vertaling heb ik hier nog niet voor, maar de interlock is een kleine halfronde inkeping in elke veer. Hiermee haak je de veren als het ware aan elkaar. Dan komt het splijten van de vleugels met een splijtmes. Gemiddeld wordt een vleugel bij mij 0,6 tot 0,8 millimeter dik. Vervolgens geef je het vogeltje vorm met mes en beitel. De veren buig je tot slot om en om naar links en rechts, waardoor de vleugels gevormd worden.” Met name het splijten is niet makkelijk, zegt Sandra. “Je moet zelf richten en mikken en soms zit er een dikke vleugel tussen.” Niet elke vogel lukt: “Het is gek, maar uit één stuk hout lukt het ene vogeltje soms wel en het andere niet.”

Sandra deelt haar kunstwerkjes op Facebook en Instagram en krijgt daar veel reacties. De urnenmaakster bestelde al enkele nieuwe vogeltjes en de eerste workshops zijn gegeven. “Ik heb vanaf het begin het gevoel: die vogels gaan mijn leven veranderen! En dat is zo.”

Interesse in een cursus of het werk van Sandra Witteman? Je vindt haar op Instagram.

Lees hier het hele verhaal van Douwe van Willigen uit NOEST maart 2023